Afspraak bij de specialist? Achteraan aanschuiven: wachtlijsten van maanden door coronacrisis.
Afspraak nodig bij de oogarts? Tijd voor een controle bij de tandarts? Schuif maar achteraan aan. Na acht maanden coronacrisis is het pijnlijk duidelijk dat het virus niet enkel in de ziekenhuizen slachtoffers maakt. Specialisten bij wie je zelf een afspraak maakt – dermatologen, oogartsen, tandartsen, gynaecologen – zeggen dat ze sommige patiënten te lang niet zien. “Ik heb patiënten die blindheid opliepen omdat ze hun oogdruppels te lang niet namen.” Maar de patiënten zelf botsen op wachtlijsten van maanden. En daar wordt niemand beter van.
Tandarts: Nieuwe klanten vallen uit de boot
Probleem?
De wachttijd bij tandartsen stapelt zeker voor ‘gewone’ controles op. Door de lockdown van maart, achterstallig werk en minder dan vijftien klanten per dag te ontvangen, erkent een tandarts uit Antwerpen, die hetzelfde bij collega’s ziet. Frank Herrebout van VBT, de beroepsvereniging van tandartsen, zegt dat het geen te veralgemenen probleem is.
Er zijn wel regelmatig meldingen van tandartsen of assistenten die in quarantaine moeten, zegt hij. Het is en blijft dan ook een beroep waarbij je onvermijdelijk boven de mond van een mogelijk coronapositief persoon hangt.
Wachttijd?
Voor een routinecontrole beland je bij veel tandartsen snel in het nieuwe jaar. Met urgente problemen kan je bij de ene binnen de week terecht, bij een andere pas over vijf weken.
Volgens VBT toonde een bevraging in de zomer aan dat iemand met een pijnlijk probleem in 80 procent van de praktijken binnen de twee dagen geholpen zou worden.
Wat kan de arts doen?
Volgens Europese cijfers is er in België geen groot gebrek aan tandartsen, zegt Herrebout. Hij heeft een eigen praktijk in Evergem bij Gent, waar je met een dringend probleem dezelfde week nog terechtkan en “waar de laatste patiënt vaak niet voor 21 uur buiten is”. Hij legt een deel van de verantwoordelijkheid voor langere wachtlijsten bij “jongere collega’s die beslissen om in het weekend niet te werken, of in de week na 18 uur nog willen tennissen.”
Karel Missinne is een jongere arts uit Bertem met een nog jonge (gedeelde) praktijk, die urgente gevallen binnen de twee weken zegt te kunnen helpen. “Wij werken hier al gauw een halfuur per persoon. De standaarden zijn veranderd, een vulling is niet zomaar een vulling als je het goed wil doen. Vergelijk het met loodgieterij: als je later geen lekken wil, neem je beter goed de tijd.” Tussen 15 maart en 4 mei werden enkel urgente tandproblemen behandeld. Nu kan je online afspraken maken voor een (half)jaarlijks nazicht, dringende gevallen dienen zich telefonisch te melden.
In Oostende zegt tandarts Kristien Coeckelberghs onomwonden dat ze de tijd niet meer vindt om er nog nieuwe klanten bij te nemen. “Wij moeten hier dagelijks een vijftal mensen weigeren. Waar die dan belanden, weet ik niet.” Een patiënt met een pijnlijk gaatje kreeg in oktober bij een tandarts in Gent te horen dat de eerstvolgende afspraak op 6 januari kan. Bij twee andere tandartsen kreeg hij hetzelfde antwoord, en dus belde hij opnieuw naar zijn vaste tandarts. Deze keer rechtstreeks, en niet via de secretaresse. En toen was er wél een plekje vrij in de agenda.
Het is een constante van kust tot Kempen: vaste klanten krijgen bij drukte makkelijker voorrang, nieuwe klanten dreigen ver in de agenda of uit de boot te vallen.
Wat kan je zelf doen?
Patiënten kunnen hun voordeel doen met het contacteren van de nog te onbekende tandartsen van wacht, in het weekend en op feestdagen. Een band opbouwen met de huistandarts is ook aanbevolen, door jaarlijks zeker op controle te gaan.
Tandartsen zelf zeggen verlichting te kunnen vinden door het inschakelen van ‘mondhygiënisten’ bij routinewerk. Afgelopen jaar studeerde de eerste lichting van die driejarige opleiding af.
Dermatoloog: Al vóór corona was het vaak weken wachten
Probleem?
Er was al geen overschot aan huidartsen of dermatologen in ons land, horen we bij verschillende onder hen. Al vóór de coronacrisis was het vaak weken wachten voor je een afspraak kon krijgen. Omdat ook dermatologen hun praktijken nu vaker moeten ontsmetten, onvermijdelijk in nauw contact komen en minder patiënten kunnen ontvangen, lopen de wachttijden in verschillende praktijken nog op. Maar mensen met huidtumoren dreigen ook hun afspraak (veel) te lang uit te stellen, uit schrik om buiten te komen en/of bij de huidarts in contact te komen met het virus.
Wachttijd?
Door de vele afzeggingen van patiënten kon je de voorbije maanden vaak binnen de maand terecht bij een dermatoloog, klinkt het bij de beroepsvereniging. Ondertussen is de wachttijd in veel praktijken weer opgelopen tot twee, vaak drie maanden. Zeker in stedelijk gebied. De langste wachttijd noteerden we tijdens onze steekproef bij een dermatologe in Antwerpen: daar moet je zes maanden wachten voor een afspraak, “omdat de dokter al lang een groot patiëntenbestand heeft”. Collega’s bij huidkliniek Dermadok kunnen je sneller helpen.
Maar ook een veel kleinere praktijk in Veurne afficheerde afgelopen week op de website dat de gewone wachttijd ongeveer zes maanden bedraagt. In Limburg schijnen er gemiddeld meer huidartsen per inwoners te zijn en lijk je het snelst geholpen te worden. Waar sommige Vlaamse ziekenhuizen geen aparte afdeling dermatologie meer hebben, heeft een kleiner ziekenhuis in Overpelt die bijvoorbeeld wel nog.
Wat kan de arts doen?
“Mede door almaar meer campagnes om voor je huid te zorgen, was het in 2019 al merkbaar drukker”, klinkt het in de praktijk in Veurne. De gewone wachttijd bedraagt er misschien een halfjaar, al worden plaatsen vrijgehouden voor dringende gevallen.
Sinds de coronacrisis wordt het onderscheid tussen dringende en niet-dringende gevallen vaak telefonisch ingeschat. Ook andere praktijken zoals die van dokter Hofman uit Zottegem houden wekelijks een tijdslot vrij om dringende gevallen te zien. De eerste data die nieuwe patiënten begin deze week online konden boeken, lagen in maart.
Huidarts in Vlaams-Brabant en woordvoerder van de wetenschappelijke vereniging voor Belgische dermatologen Thomas Maselis hoopt dat de urgente gevallen zich ondanks alles blijven melden. “Na de eerste drie maanden van dit jaar zagen we dat er plots 62 procent minder huidkankers vastgesteld waren. Dat is erg zorgwekkend. Het is niet dat ze er niet zijn.” De verwachting is dat er dit jaar 42.000 nieuwe gevallen van huidkanker vastgesteld worden, evenveel als de vorige jaren. Dat betekent dat bijna 200 Belgen elke werkdag de diagnose
krijgen, stipt Brigitte Boonen namens de Stichting tegen Kanker aan. Uitstel van onderzoek is géén goed idee.
Wat kan je zelf doen?
Zelfonderzoek to the rescue. In een campagnevideo op Euromelanoma.org vertellen actrice Pascale Platel en dermatoloog Thomas Maselis waarop te letten: op vlekjes achter oren en tussen tenen, vlekjes die groter zijn dan een potloodgommetje… en zéker ook veelkleurige of groeiende vlekken. Ontdek je iets verdachts, dan kan een huisarts vlot doorverwijzen naar een huidarts. Maselis benadrukt dat huidartsen wel degelijk coronaproof kunnen werken.
Gynaecoloog: Geen pijn, geen operatie
Probleem?
Vooralsnog lijkt de lockdown niet voor een nationale babyboom te zorgen. De meeste gynaecologen geven aan het normale aantal zwangere vrouwen te zien rond deze tijd.
Zwangerschapscontroles blijven gewoon doorgaan, al gaan die gepaard met tijdrovende beschermingsmaatregelen. En dat gaat dan weer ten koste van niet-dringende ingrepen.
Veel niet-dringende operaties, zoals problemen die niet met pijn gepaard gaan, zijn uitgesteld.
Wachttijd?
Verschilt van gynaecologiepraktijk tot gynaecologie-afdeling in ziekenhuis. De meeste niet-dringende operaties, die in ziekenhuizen uitgevoerd worden, zijn met een maand uitgesteld. Consultaties voor dringende problemen lukken in principe binnen een paar weken.
Wat kan de arts doen?
“Zo’n tachtig procent van de geplande operaties kan nu niet doorgaan”, schat Johan Van Wiemeersch, woordvoerder van de Vlaamse vereniging voor Gynaecologie en zelf actief in de Antwerpse GZA-ziekenhuizen. Als we hem bellen, zijn in zijn eigen agenda zopas in een week tijd drie op de vier afspraken geschrapt. Een bedreiging voor de (vrouwelijke) volksgezondheid ziet Van Wiemeersch niet meteen. “Dringende operaties, zoals bijvoorbeeld complicaties met pijn en keizersnedes, blijven doorgaan. Ook consultaties lopen door.”
In de landelijke Oost-Vlaamse privépraktijk van dokter Liesbeth Ottoy kan je een online afspraak maken met een drietal weken wachttijd. Voor zwangerschappen en dringende gevallen hoor je te bellen, en krijg je een afspraak tussen de consultaties door. “Niet-dringende consultaties zijn door de band genomen met vier weken opgeschoven”, zegt Ottoy, die ook in een groot Gents ziekenhuis werkt.
Een ervaren gynaecologe uit de Brusselse rand geeft aan dat de consultaties tijdens de tweede lockdown gewoon doorlopen. Je kan binnen de paar dagen in haar privépraktijk terecht.
Hoelang een consultatie hoort te duren, vermeldt de website ook: 20 minuten. In het Roeselaarse Delta-ziekenhuis laat het diensthoofd gynaecologie weten dat zwangerschapsraadplegingen gewoon doorlopen, zij het zonder partners.
Uitzonderingen kunnen na overleg met de gynaecoloog, om emotionele of medische redenen. Alles om nu zo efficiënt en coronaproof mogelijk te blijven werken.
Wat kan je zelf doen?
Je kan moeilijk anders dan je neerleggen bij het feit dat er een pak niet dringende operaties uitgesteld zijn, zegt Van Wiemeersch. Dat wil niet zeggen dat vrouwen (en hun ongeboren kinderen) niet meer welkom zijn bij de Vlaamse gynaecologen. Lukt een snelle online afspraak niet, dan is bellen de boodschap.
Oogarts: Amper tijd voor routinecontroles
Probleem?
Overwegend oudere mensen lieten zich tijdens de eerste lockdown niet zien, klinkt het bij de beroepsvereniging. Bij minstens één oogarts leidde dat tot onomkeerbare gevallen van gevorderde blindheid. Nochtans zou er voor urgente problemen altijd snel hulp moeten zijn, leert een interne bevraging bij de beroepsvereniging. Ondertussen kampen de artsen zelf met een gebrek aan ondersteunend personeel, wat de wachttijd niet dient.
Wachttijd?
Vrijwel alle oogartsen kunnen dringende problemen met verminderd zicht binnen de week onderzoeken. Niet-dringende problemen slepen vaak langer aan. De wachttijd voor een consultatie daarvoor varieert in tijd, grosso modo van december tot maart. Bij een oogarts in Grimbergen beland je deze week via de online agenda niet eerder dan eind januari in de praktijk: een juist gemiddelde.
Wat kan de dokter doen?
“Meer nog dan corona speelt een ander probleem ons parten”, zegt Marnix Claeys, de voorzitter van het Oogartsensyndicaat en secretaris van de beroepsvereniging. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld tandartsen hebben wij onvoldoende paramedisch netwerk dat ons ondersteunt.”
Begrijp: geen oogartsassistenten zoals tandartsassistenten. Volgens Claeys probeerde de vorige regering onterecht opticiens in te schakelen voor oogonderzoek, en leidt een beroep vanuit de oogartsenvereniging tegen dat Koninklijk Besluit tot een impasse, die de zorg niet dient.
In afwachting van een verdict zien oogartsen patiënten niet zo snel als noodzakelijk terug. “En dat kan tot serieuze problemen leiden”, zegt Claeys. “In mijn eigen praktijk in Kortrijk heb ik al mensen gezien die door corona blindheid opliepen. Omdat hun oogdruppels bijvoorbeeld op waren, ze die niet meer gebruikten maar de druk op de oogzenuw zo wel maandenlang toenam.”
Ook (routine)controles zijn nodig, maar die zijn niet altijd even vlot in te plannen. Een oogartsenpraktijk in Lokeren vraagt op de website bij voorbaat begrip voor lange wachttijden, bij Oculus in Ieper klinkt het dat het maar een maand duurt omdat er meerdere artsen en assistenten in de praktijk werken. Het spreekt voor zich dat oogartsen die het alleen doen, de langste wachtlijsten dreigen te hebben.
Wat kan je zelf doen?
Iemand die denkt een dringend probleem te hebben, bélt het best naar de arts. Iemand die met zekerheid een dringend probleem heeft, kan bellen naar de oogarts van wacht.
Kan het echt niet wachten, dan is er natuurlijk ook de spoeddienst van het dichtstbijzijnde ziekenhuis, waar pakweg een splinter verwijderd kan worden door een oogarts. “In elk geval mag je geen probleem uitstellen”, benadrukt Claeys.
“De schade kan onomkeerbaar zijn.”